Hoe groot is de zeggenschap van werknemers op hun werktijden nu werkelijk?
Zelfroostersystemen kennen veelal een eerste ronde waarin werknemers hun ideale rooster in kunnen vullen. Beperkingen zitten vaak alleen in de diensten die je kunt kiezen of het aantal uren dat je per week of periode mag werken. Of jouw ideale rooster het uiteindelijk ook gaat worden hangt af van je collega’s en de kaders die de werkgever heeft opgesteld. Indien veel werknemers op dezelfde dienst willen werken, is de kans groot dat niet iedereen deze dienst kan krijgen. Dan krijg je in de meeste zelfroostersystemen vaak alsnog de mogelijkheid om zelf je rooster te wijzigen zodat het jou nog altijd goed past. Je kunt natuurlijk ook afwachten totdat je collega’s hun rooster wijzigen en jij even niets doet. Het risico is dan echter dat de planner jou alsnog verplaatst om de bezetting in orde te maken. Puntensystemen helpen om inzichtelijk te maken in waar je aan toe bent. Je kunt dan voor jezelf goed nagaan welk risico je loopt en welke beslissing jou het meeste voordeel kan geven. Tot slot bestaat er meestal nog de mogelijkheid om te ruilen met collega’s zodat je alsnog je privébelang kan dienen. Kortom: anders dan in vaste roosters heb je veel mogelijkheden om regie over je eigen rooster uit te oefenen.


Wat gebeurt er met de toeslag bij afwijkende roosters?

Er bestaan verschillende antwoorden in de praktijk. Zo zijn er bedrijven die de toeslag ongewijzigd laten. Werknemers behouden de toeslag die zij voorafgaand aan de invoering van het zelfroosteren hadden. Verschillen tussen roosters worden daarmee genegeerd. Of je nu meer nachten of weekenden werkt dan je collega, je krijgt dezelfde toeslag. Er zijn ook bedrijven waar de toeslag afhankelijk is van welke diensten waar je uiteindelijk in bent geroosterd. In dat geval krijg je bij meer nachten of weekenden werken vaak meer toeslag dan je collega die dat niet doet. De hoogte van de toeslag per dienst is meestal in een diensten- of klokurenmatrix geregeld. De hoogte wordt op het niveau van cao’s of arbeidsvoorwaardenregelingen uit onderhandeld. Het nadeel is dat je toeslag hierdoor per periode kan verschillen. Er zijn softwaresystemen waarbij je van tevoren al kunt zien hoeveel toeslag jouw gekozen rooster oplevert.



Hoe wordt voorkomen dat werknemers alleen de minder belastende diensten werken?

Ieder mens zit anders in elkaar en zal daardoor ook andere wensen bij zijn rooster hebben. Wat prettig voelt voor de één kan voor de ander juist onprettig zijn. Zo zijn er avondtypes die het veel beter past om in late diensten te werken. Terwijl ochtendtypes veel beter met vroege diensten om kunnen gaan. Deze verschillende types komen in elke groep van enige omvang voor. Zij hebben met andere woorden iets met elkaar uit te ruilen. Er zijn ook organisaties die ervoor kiezen om bepaalde richtlijnen op te stellen. Over hoeveel weekenddiensten je bijvoorbeeld minimaal per jaar moet werken. Dit gaat eigenlijk tegen het principe van zelfroosteren in waar de vrijheid van keuze voorop staat. Als het echter past bij wat werknemers zelf als rechtvaardig ervaren dan is het iets om over na te denken. Puntensystemen en toeslagen kunnen werknemers ook sturen om diensten te kiezen die meer belasting met zich meebrengen. Door punten te verzamelen kan men bijvoorbeeld op een ander moment in het rooster de kans vergroten om roostervrij te krijgen.